Creatieve stroom

We moeten misschien leren beseffen dat het volgen van een ritme essentieel is om aangesloten te blijven op een creatieve stroom van inspiratie en vernieuwing; verjonging eigenlijk. Een stroom die je helpt om heel te blijven. Daar waar geen ritme is, is geen aansluiting. Een mogelijk ritme om te volgen is het ritme van de seizoenen. Dat gaat over een natuurlijk levensritme met een fase van expansie, een fase van contractie en een statische fase. Alle levende wezens – dus ook wij als mens – kennen een periode waarin we groeien en zichtbaar naar buiten gaand groter worden. Dan volgt een periode van contractie en naar binnen keren. En na die periode is er een periode van stilte. Dat is een cyclisch proces, dat elke keer weer opnieuw start.

Natuurlijk ritme

Het natuurlijke ritme is terug te vinden in de vele facetten van het leven. Let bijvoorbeeld eens op je ademhaling. De inademing is de periode van expansie. De uitademing is de periode van contractie en de periode van stilte is de fase tussen de in- en de uitademing. Ook vind je het natuurlijk ritme terug in de cyclus van dag en nacht. De dag is de periode van groei en de namiddag, de avond en de nacht vormen de fasen van contractie en stilte. In het ritme van de seizoenen is dat niet anders. De lente en de zomer gaan over groei. De herfst en de winter gaan over naar binnen keren. Vervolgens vormt de periode tussen kerst en driekoningen de fase van stilte. Uit die stilte komt weer een nieuwe fase van groei.

Normaal ritme

In een normale expansiefase beginnen de zaadjes – die geplant zijn – te groeien. Voor jezelf kun je die zaadjes zien als je opkomende ideeën, gedachtes, gevoelens die je leert beheersen, enzovoort. Op alle vlakken is er in de lente groei met veel mogelijkheden tot vormen van ontvouwing later in het jaar. Na de lente komt de zomer. Dat is de periode van volle bloei. En na de zomer begint de periode van contractie. Contractie gaat over rijping en betekent eigenlijk dat je de balans opmaakt en verstevigt wat je tot dan toe verworven hebt. Daar doe je het mee, of anders gezegd: er komt dan niets meer bij. In een normaal natuurlijk ritme volgt na de contractie een stilte. De wetmatigheid is dat stilte alleen kan komen als er werkelijk sprake is geweest van contractie en nieuwe groei kan alleen komen als er stilte is geweest. Anders niet. Het is misschien moeilijk te bevatten, maar stilte gaat over eenheid en alleen vanuit die eenheid komt de natuurlijke impuls voor een volgende fase van groei en expansie. Elk jaar weer opnieuw.

Culturele overexpansie

In onze manier van samenleven hebben we de nadruk gelegd op de expansiefase. Expansie en naar buiten gerichte groei zijn gelijk komen te staan aan leven en werk. Er is nauwelijks ruimte voor contractie en al helemaal niet voor stilte. Dat zie je direct als je om je heen kijkt. Veel mensen werken lange dagen. In de avond werken is eerder regel dan uitzondering. Rustdagen bestaan niet meer. We zijn verslaafd geraakt aan activiteit (bezig zijn), creatie en consumptie alsof we ons in een continue lente en zomer wanen. Het geloof in oneindige expansie klopt natuurlijk niet. Er is niets in de natuur dat oneindig groeit. Dat is ook exact het punt. Op dit moment zijn we in ons persoonlijke en werkende leven bezig om levenswetten te negeren op een manier waardoor veel ziektes en vervormingen ontstaan. Dat neemt onnatuurlijke vormen aan.

Kunt niet verder

De gevolgen van overexpansie kun je goed begrijpen als je nog een keer naar de ademhaling kijkt. In een normaal ritme van ademhalen, adem je in tot je vol bent. Daarna adem je uit. Als je uitgeademd hebt, ben je even stil, laag in de buik. Vanuit die stilte komt de nieuwe inademing. Probeer het maar eens. Bij overexpansie verloopt dit anders. Stel je voor dat je inademt en dan nog een keer probeert in te ademen. En nog een keer. En nog een keer. Als je dat blijft doen, dan zak je op een goed moment in elkaar omdat je niet verder kunt. Het gevolg is dat je ook maar half uitademt en direct hapt naar nieuwe adem. Een moment van stilte is niet aan de orde.

Stagnatie en uitholling

Het gevolg van overexpansie is dat er altijd twee dingen ontstaan. Als eerste stoot je tegen stagnatie aan. Je kunt niet nog een keer inademen. In je dagelijkse leven kun je dit herkennen doordat alles ingewikkelder en ingewikkelder wordt. Het tweede is uitholling. Door het proces wordt er niets meer gevuld. De combinatie van stagnatie en uitholling zorgt voor spanning en leidt tot implosie en fragmentatie. Alles valt in stukken uiteen. Natuurlijk is dit slechts een procesmatige beschrijving, maar overexpansie, uitholling, stagnatie, implosie en fragmentatie zijn inmiddels overal te zien. De tweedeling in de samenleving, de continue strijd, de vele crises waar we mee te maken hebben. Ze zijn slechts het zichtbare deel van dat wat nog veel verder fragmenteert.

Waarschuwingssignalen

Als individu kun je te maken krijgen met waarschuwingssignalen. Denk aan stress, moeheid, suizend geluid in je oren, duizeligheid, migraine of een slecht werkende spijsvertering. En natuurlijk zijn deze individuele signalen ook 1-op-1 door te vertalen naar voorbeelden voor het collectief; voor teams, organisaties en samenlevingen. De vraag is wat we er dan mee doen. Als je niet goed naar de waarschuwingssignalen luistert, dan is uitval het gevolg. Individueel en maatschappelijk. Op dit moment valt een groot deel van de werkende samenleving uit en zijn tegelijk honderdduizenden mensen bezig met herstel. Het is een somber beeld, maar we zitten er middenin.

Herstel

In het boek Leven en werken in het ritme van de seizoenen van Jaap Voigt staat dat het herstel van het natuurlijk ritme misschien wel het enige echte antwoord is op de hevige turbulentie en fragmentatie in de buitenwereld. Hoe complex ook. Het ritme als onderstroom in ons leven en werk. Het lijkt me dat daar geen speld tussen te krijgen is.

Studiegroepen ‘het natuurlijk ritme’

Je kunt zelf of met je team leren hoe je het natuurlijk ritme vertaalt naar je leven en werk. Alles wordt daar echt anders van. Elke maand schrijven we een longread over de dynamieken van de maand. Die kun je online lezen, maar je kunt ook aan de slag met zelfstudie of deelnemen aan een van de studiegroepen. Dan leer je minimaal een jaar lang met andere geïnteresseerden hoe je het ritme van de seizoenen kunt vertalen. We verwelkomen je graag!